Verslag van een Congres in Goes, 10 oktober 2008
“Psychisch fitter door mindfulness en meditatie”
Tijdens dit symposium gingen wij op zoek naar antwoorden op de volgende vragen:
Wat is mindfulness? Wat is er wetenschappelijk bekend en onderzocht en wat niet?
Wat doet meditatie in en met onze hersenen en wat is de impact van mediteren op de
kwaliteit van leven en het ervaren van geluk?
Tijdens dit symposium namen wij afstand van de hype en gingen we constructief en kritisch kijken naar de zin en onzin van mediteren in de geestelijke gezondheidszorg en ook daarbuiten.
Er waren zeer boeiende lezingen van:
- Prof.dr.Rudy de Raedt doet experimenteel onderzoek naar onderliggende werkingsmechanismen van affectieve stoornissen vanuit een cognitief, leertheoretisch en neurobiologisch perspectief.
Hij is psycholoog en zit in de vakgroep klinische en gezondheidspsychologie aan de Universiteit van Gent. - Dr Ann Speckens, psychiater in Nijmegen
- Rients Ritskes is een internationaal bekende Zenleraar en heeft verschillende boeken geschreven. Hij traint mensen van onder andere Nokia en andere grote bedrijven.
- psychiater Edel Maex, schrijver van vele boeken waaronder: “Leven in de maalstroom”.
Het congres werd aan elkaar gepraat door Rik Schacht, hij had ook boeiende informatie over de effecten van de mindfulness binnen het onderzoek naar recidiverende depressies, wat onder zijn leiding gebeurt vanuit het RGC, aan de Universiteit van Gent. Binnen het RGC is hij de drijvende kracht achter de modules MBCT en MBSR.
In de lezing van Rudy de Raedt kwamen uitzonderlijke resultaten naar buiten vanuit het onderzoek naar aandachtsprocessen (mindfulness = aandachtstraining). Beïnvloedt mindfulness deze aandachtsprocessen, zoals die zich in ons brein afspelen?
Dit was wel degelijk het geval, sterker nog er waren zelfs bewijzen dat de hersenen veranderen van structuur bij veelvuldig mediteren. Bij twee keer per dag 20 minuten gerichte meditatie zijn er al merkbare en ook aantoonbare veranderingen te signaleren.
In vier gebieden van de hersenen werden significante verschillen geregistreerd. Dit toont aan dat proefpersonen in staat bleken binnen 45 seconden, op commando van een normale staat van denken in een meditatieve, ontspannen staat van denken te komen vice versa.
In vele andere onderzoeken werd gezien dat de activiteit in de rechterhersenhelft tijdens meditatie duidelijk hoger is dan in de linker rechterhelft. Meer in het bijzonder zag men een sterke toename in het voorste gedeelte van de rechterhersenhelft (gyrus frontalis medius). Dit gebied wordt verantwoordelijk geacht voor het hebben van geluk en medemenselijkheidsgevoelens. Eerder onderzoek onder moordenaars toonde een significant lager activiteitsniveau in precies hetzelfde gebied aan. Dus gevangenen leren mediteren krijgt hiermee een wetenschappelijke onderbouwing.
Ook werd Gent onderzoek gedaan naar de effecten van mindfulness op recidiverende depressies. Gebleken is dat 90% van de mensen die 8 weken mindfulness training volgden na de training een vorm van meditatie/mindfulness zijn blijven beoefenen.
Dr Ann Speckens gaf vele voorbeelden van effecten van mindfulness bij cliënten die in een depressie zaten, manisch depressieve cliënten en cliënten die angst en stemmingsstoornissen hebben.
Angst beheersen met aandacht!!!
Er zijn reeds programma`s waarmee je je angst en paniekgevoelens onder controle kunt krijgen, rust en kalmte zult vinden en bewust hier en nu kan beleven zonder direct te oordelen.
Het idee hierachter is dat mindfulness de angstgevoelens niet zozeer uitschakelt, maar dat men ermee vertrouwd leert raken door er bewust van te worden. De oefeningen zijn gemakkelijk te leren en kunnen onderdeel zijn van andere therapieën, zoals cognitieve gedragstherapie.
Je krijgt effectieve aanwijzingen om balans te herstellen in je leven of je nu met grote of kleine angsten, zorgen of spanningen te maken hebt, je hoeft je er niet door te laten afremmen. Het volume er van zal mettertijd afnemen.
Dus de wetenschappelijke wereld en de wereld van het “leren hoe je lichaam en geest met elkaar in verband kunt brengen” komen samen. Het samenkomen van die werelden roept veel vragen op, dat mag duidelijk zijn. En er zijn nog geen antwoorden op alle vragen.
Maar de feiten liggen er, de hedendaagse therapieën hebben niet altijd effect op bijvoorbeeld angst en paniekstoornissen. Veel hulpverleners uit de gezondheidszorg zoeken dus ook naar andere wegen en bronnen om genezing en gezondheid te bevorderen. Een aanzienlijk aantal van hen heeft het ertoe gebracht te onderzoeken wat meditatie op dit terrein kan betekenen met als gevolg dat meditatie de afgelopen 25 jaar steeds breder wordt toegepast in de westerse gezondheidszorg.
Moet het dan een panacee worden voor alle klachten en problemen … Nee vast en zeker niet, maar er zijn wel heel veel nog niet onderzochte gebieden en op gebied van preventie (denk aan scholen en groepen onder de 30 jaar, dus de wat jongere generaties) is nog heel veel te onderzoeken. Er zijn al scholen, lagere scholen, middelbare scholen waar meditatie in het totaalpakket zit, waar het dagelijks wordt aangeboden.
“Zen en de kunst van het studeren” is al een hele mooie methode uitgewerkt in boekvorm door Rients Ritskes.
Zen is Japans georiënteerd … en mindfulness, of aandachtstraining, vindt zijn oorsprong in de boeddhistische meditatietechnieken. Zo bestaat ook het Vietnamees boeddhisme en de bekende leraar daar is Thich Nath Hahn. Tibetaans boeddhisme, Thais, Birmees, Sri Lankees enzovoorts, er zijn vele vormen en men kiest wat hem of haar het meest raakt of aanspreekt.
Bij Zen gaat het om een fundamenteel inzicht wat we noemen “de grote zaak van leven en dood”. Het inzicht daarin en de praktische realisatie daarvan in het dagelijkse leven vormen een grote uitdaging van Zen. In de workshops wordt dieper ingegaan op de ervaring van het mediteren zelf en het hoe en waarom van Zen meditatie. Zen richt zich in onze organisatie vooral op personeel: stressreductie.
De lezing van Rients zat vol humor en sprak daardoor veel mensen aan. Meditatie lijkt zo serieus maar er kan gelukkig ook vreselijk gelachen worden.
Het is aangetoond dat sporten, intensief dansen en mediteren aanbevolen methoden zijn om endorfinen te produceren! Maar je kunt er uiteraard ook in overdrijven. Met mate en met een goede trainer en of leraar.
Leren doe je overigens zelf, dat kan de leraar niet voor je doen
Hij kan wel de situatie scheppen, zo goed en zo comfortabel mogelijk, zodat jij makkelijker kunt leren.
Les geven doe je vanuit je ervaringen, zeker bij meditatie/mindfulness. Dus de werkelijke lessen krijg je van mensen die ervaring hebben en niet van diegenen die een techniekje hebben aangeleerd.
Dit bracht weer de aandacht naar een andere lezing, namelijk die van psychiater Edel Maex, een rustige, bescheiden, sympathieke en overtuigende spreker. De lezing gaat over mindfulness, vanuit zijn Tibetaans boeddhistische achtergrond. Net als bij de andere sprekers was er zeer veel materiaal/voorbeelden voorhanden vanuit de praktijk.
De MBCT is de Mindfulness Based Cognitive Therapy en de MBSR is de Mindfulness
Based Stress Reductie. MBCT is vooral gericht op mensen met chronische stress, chronische pijnklachten en mensen in terminaal stadium die bijvoorbeeld leren om te gaan met die staat van zijn.Leren om met aandacht in het hier en nu te zijn en te accepteren dat de dingen zijn zoals ze zijn op een zachte niet oordelende, open en respectvolle manier. In eerste plaats naar jezelf, maar uiteraard ook naar anderen.
Na de lezingen was er een fijne pauze met heerlijke lunch en konden de deelnemers nog even buiten van de herfstzon genieten.
In de middag waren er werkwinkels te bezoeken, alle werkwinkels werden druk bezocht. De werkwinkels waren:
- De onderzoekers van de vakgroep experimenteel onderzoek van de Universiteit van Gent gaven een werkwinkel over de resultaten van het onderzoek naar aandachtsprocessen. Hier waren ook experimentele computertaken te zien die er gedaan worden met onderzochte cliënten. De vakgroep psychiatrie van het Radboudziekenhuis Nijmegen heeft in samenwerking met meditatiecentrum ZEN een onderzoeksproject opgezet naar de effecten van zenmeditatie in het dagelijks leven van verschillende populaties geestelijk gezondheidsbeoefenaren. Centraal staat de vraag of regelmatig beoefenen van zen meditatie de kwaliteit van werk en leven verbetert. Emergis is sponsor van dit onderzoek en medewerkers van Emergis die deelnamen aan de zentraining vormen een onderzoekspopulatie. In deze werkwinkel waren belangrijke resultaten uit die onderzoek te horen.
- Willem Schepers, Zenleraar, had een werkwinkel over Zen. Hij ging dieper in op de ervaringen van mediteren en het hoe en waarom van specifieke zen training.
- Rik Schacht hield een werkwinkel over mindfulness en de gerichtheid op acceptatie van gedachten en gevoelens. De gedragstherapie beïnvloedt gedachten en gevoelens. In de workshop werd uitgewerkt hoe vanuit verschillende invalshoeken de gedachten en gevoelens soepel combineerbaar zijn in een behandeling.
- Marisa Hoslet, psychologe, hield een werkwinkel over MBSR en MBCT, aandachtstraining in de gezondheidszorg en vertelde dat mindfulness met name bekend geworden is door de toegepaste module MBCT, die zijn basis vindt in de MBSR. In deze werkwinkel werden de verschillen uiteengezet. Overigens is de MBSR afkomstig van John Kabatt Zinn die deze methode ontwikkelde aan de universiteit van Massachusetts.
Zijn systematische aanpak om nieuwe vormen van beheersing en wijsheid in ons leven te ontwikkelen is gebaseerd op onze innerlijke talenten om te ontspannen, aandacht te schenken, bewust hier en nu te leven en tot inzicht te komen. Inspiratiebron van dit model zijn boeddhistische meditatietechnieken. - In de werkwinkel “Trainer en cliënten delen hun ervaringen over Mindfulness” gaven Frederik Boone en Lien Keijl sturing aan een cliënt die de MBCT training gevolgd had en over zijn ervaringen kwam vertellen. De cliënt kwam uit het angst-stemmingscluster en heeft met hard werken en veel begeleiding bijzondere vooruitgang geboekt. De cliënt mediteert nog dagelijks en komt elke maand naar de terugkomavonden die in het RGC georganiseerd worden. In deze werkwinkel werd het hele programma van de MBCT uitgelegd en werden er twee korte meditatieoefeningen gedaan met de aanwezigen. Er konden vragen worden gesteld en er was een ruime mogelijkheid tot het inzien van literatuur en handouts.
Aan het eind van de dag was er een kort samenzijn met een Forum dat was samengesteld uit de aanwezige sprekers, Leen van Leersum en Rik Schacht. Gedachten werden uitgewisseld, ideeën aangedragen, mogelijkheden en beperkingen bekeken en er werd geconcludeerd dat het een bijzonder dag was.
Na afloop was er een hapje en alcoholvrij drankje en het bleef maar “aandachtsgericht
druk” in Goes.